VB.NET :: درس ۱
یک برنامه کامپیوتری ، از مجموعه ای دستورالعمل که نوع و نحوه انجام یک فعالیت را برای کامپیوتر مشخص می نمایند ، تشکیل می گردد. دستورالعمل های نوشته شده بعنوان نمونه ممکن است به کامپیوتر اعلام نمایند که تعدادی از اعداد را با یکدیگر جمع و یا دو عدد را بایکدیگر مقایسه و بر اساس نتیجه بدست آمده ، اتخاذ تصمیم نماید. دستورالعمل های نوشته شده ، صرفا" برای کامپیوتر قابل فهم و اجراء خواهند بود.کامپیوتر دستورالعمل های نوشته شده را اجراء و ماحصل آن رسیدن به اهدافی خواهد بود که بر اساس آن برنامه طراحی و پیاده سازی شده است . دستورالعمل ها ، می بایست با استفاده از یکی از زبانها ی برنامه نویسی نوشته شده ( کد ینگ ) و در ادامه در اختیار کامپیوتر قرار داده شوند. زبانهای برنامه نویسی متعددی نظیر : فرترن ، بیسیک ، کوبال ، پاسکال، ،C ، جاوا ، ویژوال بیسیک و ... وجود دارد.
برنامه نویسی کامپیوتر ، مشابه آموزش گره زدن کفش به کودکان است . برای نیل به هدف فوق ، می بایست تمامی مراحل لازم بصورت شفاف به کودکان آموزش داده شود . کودکان با دنبال نمودن دستورالعمل های ارائه شده ، قادر به گره زدن کفش خود خواهند بود ( روش انجام این کار برای آنان مشخص شده و بر اساس آن ، امکان نیل به هدف مورد نظر توسط کودکان فراهم می گردد ) . VB.NET ، زبانی است که می توا ن نحوه نیل به یک خواسته را بکمک آن بصورت شفاف ( نظیر آموزش گره زدن کفش به کودکان ) مشخص و کامپیوتر با دنبال نمودن مراحل مشخص شده ، خواسته مورد نظر را محقق نماید. با استفاده از VB.NET ، می توان محصولاتی راایجاد که زمینه استفاده از آنان در محیط ویندوز و اینترنت ، وجود خواهد داشت . فراموش نکنیم در زمان فراگیری یک تکنولوژی در ابتدا می بایست شیوه راه رفتن را بیاموزیم و در ادامه اقدام به دویدن نمود .
VB.NET یکی از زبان های حمایت شده در دات نت می باشد . با استفاده از زبان فوق علاوه بر اینکه می توان برنامه های مبتنی بر ویندوز را پیاده سازی نمود ، امکان استفاده از آن بعنوان زبان مورد نظر در زمان ایجاد برنامه های مبتنی بر وب که از تکنولوژی ASP.NET استفاده می نمایند ، نیز وجود خواهد داشت . با توجه به اهمیت و جایگاه خاص این زبان در دات نت ، مجموعه مقالاتی در رابطه با آموزش اصولی این زبان آماده شده که بتدریج بر روی سایت قرار خواهند گرفت . در اولین مقاله از این مجموعه به معرفی اولیه VB.NET خواهیم پرداخت . در ابتدا لازم است با ویژگی های منحصر بفرد برنامه های مبتنی بر ویندوز در قیاس با برنامه های مبتنی بر DOS ، آشنا شده و پس از مروری مختصر به روند شکل گیری نسخه های متعدد ویژوال بیسیک ، با نحوه نصب آن نیز آشنا شویم .
برنامه نویسی مبتنی بر DOS در مقابل ویندوز
برنامه نویسی مبتنی بر ویندوز دارای تفاوت های عمده ای نسبت به برنامه نویسی سنتی در محیط DOS است.برنامه های DOS ، مسیری دقیق و مشخص را ازابتدا تا پایان دنبال می نمایند . رویکرد فوق ، باعث بروز محدودیت هائی در رابطه با عملکرد برنامه ها از یکطرف و تحمیل محدودیت هائی به کاربران در طی نمودن مسیر مشخص شده ، می گردد. از زاویه ای خاص می توان عملکرد یک برنامه مبتنی بر DOS را مشابه قدم زدن در یک راهرو ( سالن )، در نظر گرفت . بمنظور رسیدن به نقطه انتهائی سالن ، می بایست طول سالن طی تا به انتهای آن رسید . در این راستا از موانع متعدد موجود در مسیر ، می بایست عبور تا سرانجام به مقصد مورد نظر رسید . در زمان پیمودن مسیر ، صرفا" امکان بازنمودن درب های خاصی ، وجود خواهد داشت . ویندوز ، دنیای جدیدی از برنامه نویسی مبتنی بر "رویداد" را ایجاد نموده است . کلیک نمودن موس ، تغییر اندازه پنجره ، تغییر محتویات یک Textbox ، نمونه هائی از یک "رویداد" می باشند. کدهای نوشته شده ، نحوه برخورد با یک رویداد را مشخص می نماید. برای رسیدن به انتهای یک سالن کافی است بر روی "انتهای سالن " ، کلیک نمود و دیگر ضرورتی به پیمودن تمامی مسیر تا رسیدن به انتهای سالن نخواهد بود . درصورتیکه به انتهای سالن رسیده باشیم و متوجه گردیم که این مکان ، محلی نیست که انتظار آن را داشته ایم ، بسادگی می توان مقصد جدیدی را برای خود انتخاب ، بدون اینکه ضرورتی به برگشت در نقطه آغازین مسیر وجود داشته باشد. برنامه نوشته شده عکس العمل های لازم در ارتباط با حرکت شما را بهمراه عملیات مربوطه بمنظور تکمیل فعالیت ها ی مورد نظر انجام خواهد داد . با استفاده از VB.NET ، می توان کدهای لازم بمنظور ارائه عکس العمل لازم در زمان تحقق یک رویداد را نوشت .در این راستا ، برنامه نویسان می توانند کدهای لازم در رابطه با رویدادهائی که امکان تحقق آنها وجود دارد را نوشته تا در زمان بروز رویداد مورد نظر ، عکس العمل لازم از طرف برنامه صورت پذیرد.در این زمینه می توان از نوشتن کدهای دیگر بمنظور برخورد با رویدادهای غیرضروری ، صرفنظر کرد. مثلا" ویندوز قادر به تشخیص رویداد"کلیک " از "کلیک مضاعف " است . این بدان معنی است که اگر می خواهید برنامه مورد نظر شما ،عکس العمل لازم در ارتباط با رویداد "کلیک" را داشته باشد ، می بایست صرفا" کد مربوط به رویداد " کلیک"، نوشته گردد و الزامی به نوشتن کدهای لازم بمنظور برخورد با رویداد "کلیک مضاعف" ، وجود نخواهد داشت . در دنیای برنامه نویسی DOS ، کاربر عکس العمل لازم را نسبت به برنامه انجام می دهد در صورتیکه در ویندوز ، برنامه ها عکس العمل لازم را با توجه به رفتار کاربران ، انجام خواهند داد .
یکی دیگر از مزایای مهم برنامه های ویندوز ، عدم وابستگی برنامه ها به یک سخت افزار خاص است .
ویندوز تمهیدات لازم در خصوص ارتباط با سخت افزار را پیش بینی و برنامه نویسان نیاز به آگاهی از نحوه عملکرد یک دستگاه سخت افزاری خاص بمنظور استفاده از آن ، نخواهند داشت . مثلا" برنامه نویسان ضرورتی به آگاهی از نحوه عملکرد هر نوع چاپگر لیزری، بمنظور ایجاد خروجی مورد نظر خود در برنامه ها ، نخواهند داشت. ویندوز، امکانات لازم در این خصوص را از طریق ارائه روتین های عمومی که با درایورهای مورد نظر مرتبط می گردند ، فراهم می نماید. شاید همین موضوع دلیل موفقیت ویندوز باشد .
روتین های عمومی اصطلاحا" Windows (API ) Application Programming Interface نامیده می شوند .
تاریخچه ویژوال بیسیک
قبل از معرفی ویژوال بیسیک در سال 1991 ، پیاده کنندگان نرم افزار مجبور به تسلط و مهارت در زمینه استفاده از ++C بهمراه موارد پیچیده ای در این خصوص بودند . بدین ترتیب ، صرفا" افراد خاص آموزش دیده، قادر به خلق نرم افزارهای قدرتمند بمنظور اجراء در محیط ویندوز بودند. ویژوال بیسیک ، محدودیت فوق را تغییر و می توان این ادعا را داشت که امروزه خطوط زیادی از برنامه های نوشته شده با استفاده از ویژوال بیسیک کد شده است . ویژوال بیسیک ، ظاهر برنامه نویسی تحت ویندوز را با حذف عملیات اضافی برای نوشتن کدهای لازم جهت طراحی بخش رابط کاربر (UI) ، تغییر داده است . در این راستا ، زمانیکه بخش رابط کاربر ، ترسیم می گردد ، برنامه نویس می تواند کدهای لازم بمنظور انجام عکس العمل مناسب در رابطه با رویداد ها را به آن اضافه نماید . زمانیکه ماکروسافت نسخه شماره سه ویژوال بیسیک را ارائه نمود ، مجددا" دنیای برنامه نویسی با تغییر مهمی مواجه گردید. در این راستا امکانات مناسبی برای نوشتن برنامه های مبتنی بر بانک های اطلاعاتی ، در اختیار برنامه نویسان قرار گرفت. ماکروسافت بدین منظور محصول جدیدی با نام DAO)Data Access Objects) را ارائه نمود . برنامه نویسان با استفاده از DAO ، امکان انجام عملیات متفاوت در رابطه با داده ها را ، بدست آوردند . نسخه های شماره چهار و پنج ، قابلیت های نسخه سه را افزایش و این امکان را برای پیاده کنندگان نرم افزار فراهم نمود تا برنامه های خود را جهت اجراء در محیط ویندوز 95 ، طراحی و پیاده سازی نمایند . در این زمینه ، برنامه نویسان قادر به نوشتن کدهائی گردیدند که امکان استفاده از آنان توسط سایر پیاده کنندگان نرم افزار که از زبانی دیگر استفاده می کردند، فراهم گردید. نسخه شماره شش ویژوال بیسیک ، روش جدیدی بمنظور دستیابی به بانک های اطلاعاتی را ارائه نمود:
همزمان با ارائه جدیدترین نسخه ویژوال بیسیک که VB.NET نامیده می شود ، بسیاری از محدودیت های مرتبط با ویژوال بیسیک برطرف گردید . در گذشته ویژوال بیسیک با انتفادات فراوان مواجه ( عدم وجود امکانات مناسب در مقایسه با جاوا و یا ++C ) و بسیاری آن را نظیر یک اسباب بازی در دنیای وسیع زبان های برنامه نویسی می پنداشتند. VB.NET با غلبه بر مشکلات نسخه های پیشین ، توانسته است در مدت زمان کوتاهی ، بعنوان یک ابزار پیاده سازی بسیار قدرتمند مطرح و گزینه ای مناسب برای برنامه نویسان در تمامی سطوح باشد .
نصب VB.NET
برای نصب VB.NET ، از دو رویکرد متفاوت می توان استفاده کرد :
• نصب بهمراه ویژوال استودیو دات نت
• نصب نسخه استاندارد
هر یک از گزینه های فوق ، امکان ایجاد برنامه های مبتنی بر ویندوز را فراهم می نمایند . مراحلی که در ادامه ذکر می گردد ، نحوه نصب ویژوال استودیو را تشریح می نماید .
مرحله اول : برنامه Setup.exe را از روی CD مربوطه فعال نمائید.
مرحله دوم : جعبه محاوره ای ، مراحل و اولویت های عملیات نصب را نشان خواهد داد. بمنظور صحت عملکرد VB.NET ، چندین Component نصب و یا بهنگام خواهند شد . اولین مرحله نصب، بهنگام سازی عناصر (Components) است . بر روی گزینه Windows Component Update ، کلیک نمائید.
مرحله سوم : برنامه نصب در ادامه سیستم را بررسی تا نوع عناصری را که می بایست بهنگام گردند، مشخص گردد. دامنه فرآیند بهنگام سازی به وضعیت ماشینی که بر روی آن ویژوال استودیو دات نت نصب می گردد، بستگی خواهد داشت .
مرحله چهارم : با توجه به اینکه ممکن است در زمان بهنگام سازی لازم باشد چندین مرتبه سیستم راه اندازی گردد ، از شما درخواست نام و رمز عبور شده تا ضرورتی به نشستن و نگاه کردن به کامپیوتر و واکنش لازم ( درج نام و رمز عبور به سیستم ) پس از هر مرتبه راه اندازی سیستم نباشد . بدین ترتیب در زمان راه انداری سیستم ، عملیات مربوطه بصورت اتوماتیک و بدون نیاز به تایپ نام و رمز عبور ، انجام خواهد شد . عملیات فوق ، اختیاری است و در صورتیکه گزینه فوق انتخاب نگردد ، با هر مرتبه راه اندازی سیستم، پیام مناسب ارائه و می بایست واکنش لازم ( تایپ نام و رمز عبور) را انجام داد .
مرحله پنجم : در این مرحله با فشردن دکمه ! Install Now ، بهنگام سازی عناصر (Components) آغاز می گردد . با اتمام هر یک از آیتم ها یک Check mark بمنزله اتمام مرحله مربوطه نشان داده می شود . در مقابل عنصر جاری برای بهنگام سازی نیز یک فلش قرمز رنگ نسان داده می شود.
مرحله ششم : پس از بهنگام سازی عناصر ، مجددا" به صفحه اصلی Setup مراجعت و امکان نصب ویژوال استودیو دات نت فراهم می گردد.( کلیک نمودن برروی گزینه Visiual Studio.NET )
نکته : در صورتیکه قصد دارید که از طریق ماشین فوق ، یک برنامه تحت وب پیاده سازی نمائید ، لازم است IIS و FrontPage Extensions قبلا" نصب شده باشد( بصورت پیش فرض در زمان نصب ویندوز 2000 نصب خواهد شد ) در صورتیکه ویژوال استودیو دات نت ، بر روی کامپیوتری نصب می گردد که دارای سیستم عامل ویندوز 2000 نسخه Professional است ، با یک پیام خطاء مواجه خواهیم شد( عدم وجود عناصر لازم ) با فشردن دکمه Install Component ، عملیات نصب IIS و Frontpage Extensions انجام خواهد شد . در صورتیکه دکمه Continue ، انتخاب گردد ، در آینده نمی توانید برنامه های تحت وب را بصورت محلی بر روی کامپیوتر خود پیاده سازی نمائید .
مرحله هفتم : نظیر اکثر برنامه های نصب ، لیستی از گزینه های موجود ( شامل عناصر ) برای نصب در اختیار شما قرار می گیرد . شما می توانید ، صرفا" آنچیزی را که بدان نیاز دارید ، نصب نمائید . مثلا" در صورتیکه ظرفیت درایو شما پایین و یا ضرورتی به استفاده از ویژوال ++C دات نت را ندارید ، می توان در این مرحله از نصب آن صرفنظر کرد. هر گزینه ای که در این مرحله انتخاب نمی گردد ، می توان در صورت ضرورت آن را در آینده نصب کرد. برای هر یک از امکاناتی که قرار است نصب گردند ، سه بخش اطلاعاتی متفاوت نمایش داده می شود :
بخش Feature Properties . فایل ها ی مورد نظر برای نصب و میزان فضای مورد نیاز را نشان می دهد .
بخش Feature description . هر Feature چیست و چه عملیاتی را انجام می دهد .
بخش Space Allocation ، وضعیت فضای ذخیره سازی هارد را با توجه به گزینه های انتخاب شده ، نشان خواهد داد .
نکته : زمانیکه ویژوال استودیو دات نت ، اجراء می گردد مجموعه ای از اطلاعات بین دیسک و حافظه مبادله می گردد . بنابراین لازم است به میزان کافی ظرفیت آزاد بر روی هارد دیسک وجود داشته باشد ، در این راستا نمی توان دقیقا" مشخص نمود که به چه میزان فضای آزاد نیاز خواهد بود ولی حداقل یکصد مگابایت توصیه می گردد .
مرحله هشتم : ویژوال استودیو دات نت ، شامل مجموعه ای گسترده از فایل های مستندات ( راهنما ) است . در این مرحله می توان تنظیمات لازم در خصوص اجرای مستندات از طریق CD و یا دایرکتوری نصب شده بر روی هارد را انجام داد . در این زمینه می توان یک مسیر بر روی هارد را مشخص تا مستندات نصب و یا گزینه Run From Source را انتخاب تا بر اساس آن مستندات همچنان بر روی CD باقی بمانند .
مرحله نهم : پس از انتخاب عناصر مورد نظر برای نصب ، با فشردن دکمه ! Install Now ، عملیات نصب آغاز می گردد . مدت زمان نصب ، بستگی به موارد انتخابی و نوع سیستم دارد . مثلا" نصب تمام ویژوال استودیو دات نت بهمراه تمامی مستندات بر روی یک ماشین با دارا بودن 256 مگابایت حافظه اصلی، سرعت 650 مگاهرتز و دوازده گیگابایـت هارد دیسک ، حدود یک ساعت طول خواهد کشید .
مرحله دهم : پس از اتمام مرحله قبل ، با انتخاب گزینه Service Release ، بررسی لازم در خصوص بهنگام سازی انجام می گیرد . این عملیات از طریق اینترنت انجام خواهد شد . در این زمینه به یک خط پرسرعت و مطمئن نیاز خواهد بود .
